Theo phong tục cổ truyền của người Việt, khi đến Đình, Đền, Miếu, Phủ, việc sắm lễ vật là một phần không thể thiếu. Lễ vật có thể lớn hoặc nhỏ, sang trọng hoặc giản dị tùy tâm, nhưng quan trọng là thể hiện lòng thành kính. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết về các loại lễ vật và cách sắm lễ tại những nơi thờ tự này.
Các loại lễ vật
1. Lễ Chay
Lễ chay thường gồm hương, hoa, trà, quả, phẩm oản, và được dùng để lễ ban Phật, Bồ Tát (nếu có). Lễ chay cũng có thể dâng ban Thánh Mẫu. Khi đó, người ta thường sắm thêm một số hàng mã như tiền, vàng, nón, hia.
2. Lễ Mặn
Lễ mặn bao gồm các món ăn được nấu chín như gà, lợn, giò, chả. Lễ này thường được đặt trên bàn thờ Ngũ vị quan lớn, tức là ban Công Đồng.
3. Lễ Đồ Sống
Lễ đồ sống gồm trứng, gạo, muối hoặc một miếng thịt lợn sống. Đây là lễ dành riêng cho việc dâng cúng quan Ngũ Hổ, Bạch xà, Thanh xà tại hạ ban Công Đồng Tứ phủ. Thông thường, lễ này gồm 5 quả trứng vịt sống đặt trên đĩa muối, gạo, hai quả trứng gà sống đặt trong hai cốc nhỏ, một miếng thịt lợn khía thành năm phần nhưng không đứt rời.
4. Cỗ Mặn Sơn Trang
Cỗ mặn Sơn Trang bao gồm những đặc sản Việt Nam như cua, ốc, lươn, ớt, chanh quả. Nếu có gạo nếp cẩm nấu xôi chè thì cũng thuộc loại lễ này. Thông thường, lễ mặn Sơn Trang sắm theo con số 15, tương ứng với 15 vị được thờ tại ban Sơn Trang (1 vị chúa, 2 vị hầu cận, 12 vị cô sơn trang).
5. Lễ Ban Thờ Cô, Thờ Cậu
Lễ ban thờ cô, thờ cậu thường gồm oản, quả, hương hoa, hàng mã (như hia, hài, nón, áo), gương, lược. Các lễ vật này thường nhỏ xinh, được bao bọc trong những túi nhỏ đẹp mắt.
6. Lễ Thần Thành Hoàng, Thư Điền
Lễ thần Thành Hoàng, Thư Điền thường dùng lễ mặn như chân giò lợn luộc, xôi, rượu, tiền, vàng.
Trình tự dâng lễ tại Đình, Đền, Miếu, Phủ
1. Lễ Thần Thổ Địa, Thủ Đền
Trước tiên, cần lễ thần Thổ Địa, thủ Đền, gọi là lễ trình. Đây là lễ cáo Thần linh Thổ Địa nơi mình đến dâng lễ, xin phép Thần linh cho phép tiến hành lễ tại Đình, Đền, Miếu, Phủ.
2. Sắp Lễ Vật
Sau khi lễ trình, sửa sang lễ vật một lần nữa. Mỗi lễ được sắp bày ra các mâm và khay chuyên dùng để cúng lễ.
3. Đặt Lễ Vật
Đặt lễ vào các ban từ ban chính trở ra ban ngoài cùng. Khi dâng lễ, cần kính cẩn dùng hai tay dâng lễ vật, đặt cẩn trọng lên bàn thờ.
4. Thắp Hương
Sau khi đặt xong lễ vật lên các ban, thắp hương từ ban thờ chính ở gian giữa, sau đó thắp các ban thờ hai bên. Khi thắp hương, dùng số lẻ như 1, 3, 5, 7 nén, thường là 3 nén. Sau khi châm lửa, dùng hai tay dâng hương lên ngang trán, vái ba vái rồi cắm hương vào bình trên ban thờ.
5. Đọc Văn Khấn
Sau khi thắp hương, đọc văn khấn, sớ trình trước các ban. Có thể đặt văn khấn, sớ trình lên một cái đĩa nhỏ, rồi đặt vào mâm lễ dâng cúng.
6. Hạ Lễ
Sau khi kết thúc khấn lễ, chờ hết một tuần nhang, có thể viếng thăm phong cảnh. Thắp thêm một tuần nhang nếu cần, rồi vái ba vái trước mỗi ban thờ và hạ lễ từ ban ngoài cùng vào đến ban chính. Đồ lễ ở ban thờ cô, thờ cậu như gương, lược… để lại trên bàn thờ.
Việc sắm lễ và dâng lễ tại Đình, Đền, Miếu, Phủ là một phần quan trọng trong tín ngưỡng của người Việt, thể hiện lòng thành kính và biết ơn đối với các vị thần, thánh, và tiên. Mong rằng qua bài viết này, bạn sẽ hiểu rõ hơn về cách sắm lễ và dâng lễ đúng phong tục truyền thống.